ဗ္ဂဲ

မန်

ပွံင်မအက္ခရ် နဲတၞဟ်

• ဗ္ဂဲ (bgoa)
• ဗဂဲ (bagoa)

• IPA^(key): /hə.ko̤a/
• IPA^(key): /pɛ̤ˀ.ko̤a/

နာမ်

• ဗ္ဂဲ (hə.ko̤a)

1. သတ်ဇိုင်ပန် မနွံက်ုံသော်ပါင်တုဲ အကြာဂြိုပ်လေဝ်ဂွံဆဵု အကြာသ္ၚိလေဝ်ဂွံဆဵုတုဲ နွံသော်အရၚ်စုၚ်စဳကီုရ၊ လ္ၚဵုသော်ဂၠိၚ် လ္ၚဵုသော်အောန်တုဲ လွဳလဝ်အကြာသ္ၚိ သွက်သ္ဂောံစဵုဒၞာရပ်ကၞိပ္ဍဲသ္ၚိလေဝ်ခိုဟ်ကွေံရ။

ဗွဳဗွူသဘာဝ

1. ဗ္ဂဲကၠာဲတိတ်နူကဵုဗဳဇကၠ၊ နူဇဵုမုဟ်စှ်ေအာစး စဵုစိုပ်ဗတဂှ်တုဲ နွံဇမၠိၚ်ၜိုတ်မွဲဟတ်ပြၚ်ပြၚ်နွံရ။
2. ဗ္ဂဲဒှ်သတ်ဇိုၚ်ပန်တုဲ လွဳကောန်နကဵုတှ်ယာဲဗ္ဂဲၝောံမဒှ်ရ။
3. ဗ္ဂဲဒှ်သတ်ဇိုၚ်ပန် ဂၠာဲစအခိၚ်ဗ္တံဗွဲမဂၠိုၚ်။
4. ဗ္ဂဲဂှ် ညံၚ်ကဵုဍေံတိက်မံၚ်သၠိၚ်မံၚ်တွဵုကီုလေဝ် ဇေတ်တ်ဂှ်တှ်ေ ၚုဟ်ဟ်သၠိၚ်ၚ် ဣဏံသဘာဝဗ္ဂဲရ၊ အခိၚ်ဗ္ဂဲတိက်သၠိၚ်ကီုလေဝ် ကတောဝ်ၜါလပါ်ဂှ် ကၠောန်မံၚ်ကမၠောန်ကလၚ်မံၚ်တွဵုတုဲ အရာလဵုမွဲဂြိပ်တတ်အာမ္ဂးတှ်ေ ၚုဟ်တိုန်ဗွဲမပြဟ်ရ၊
5. ဗ္ဂဲၝောံအခၚ်ဗုၚ် ၆၃−၆၆ တ္ၚဲနွံရ၊ ၜံၚ်ကောန်(ဆၚ်ကောန်)မွဲသၞာံၜါအလန်နွံရ၊ ကောန်ဗ္ဂဲၜံၚ်ပ္တိတ်နၚ်တံဂှ် နူမွဲ စဵုကဵုဒ္စာံနွံရ၊ ဗွဲမဂၠိုၚ်တှ်ေ နူပိစဵုကဵုပန်မသုန်နွံဂၠိုၚ်ဂွံဆဵုရ၊ ယာဲဗ္ဂဲ ၜံၚ်ကောန်ပ္ဍဲအကြာကဠာတြေံတြေံ ပ္ဍဲအကြာသၟဝ်တမ်ဆု၊ ပ္ဍဲအကြာသၟဝ်သ္ၚိဒၞာဲထောံလဝ်ယာတ်တြေံတြေံတံဗွဲတုန်၊ ယာဲဗ္ဂဲ အာၜံၚ်ကောန်ပ္ဍဲဒၞာဲသ္ၚိတ်တ်သောၚ်ၚ် ဒၞာဲမၞိဟ်အာကၠုၚ်နွံအောန်တံရ။
6. ကောန်ဗ္ဂဲၜံၚ်ပ္တိတ်နူယာဲကၠာအိုတ်ဂှ်တှ်ေ နွံလျိုန် ၈၅−၁၁၀ ဂရာမ်နွံရ၊ မတ်ကောန်ဗ္ဂဲဂွံမၠာ်ပံက်ဂှ်တှ်ေ နွံအကြာ ၇−၂၀ တ္ၚဲရ၊
7. ကောန်ဗ္ဂဲစကွာ်ဝေၚ်ဂွံ အာယုက်စိုပ် ၉−၁၅ တ္ၚဲဗွဲတုန်၊
8. ကောန်ဗ္ဂဲစစစၞနွံကဵုမ္ၚိုဟ်ကြံၚ်ဂွံဂှ်တှ်ေ အာယုက်စိုပ်ၜိုတ် ပန်သတ္တဟမဒှ်ရ။
9. ကောန်ဗ္ဂဲထပိုတ်တှ်နူယာဲဍေံ အာယုက်ပေၚ် ၈−၁၀ သတ္တဟ။
10. အာယုက်ပေၚ်(၆)ဂိတုဲတှ်ေ ခြာတိတ်နူယာဲတုဲ ဂၠာဲစအတိုၚ်သဘာဝဂွံကေတ်ကေတ်ရ။
11. ဗ္ဂဲဝုတ်ဗၠာဲတံ အာယုက်ပေၚ် ၁၀−၁၂ ဂိတုမ္ဂးတှ်ေ လုပ်အဝေါၚ်သွက်ဂွံထုဲနှဴမညးသ္ကံတုဲ ၜံၚ်ကောန်အဆက်အဆက်ဂတတေံပၠန်ရ။

ဖဵု

1. ဗ္ဂဲယဝ်နွံပ္ဍဲသ္ၚိပ္ဍဲတာဲကီုဏောၚ်တှ်ေ ကၞိတအ်အောန် လဆောဝ်ကၞိတံဟွံမွာယ်ပ္ဍဲသ္ၚိဗ္ဂဲနွံဂှ်အိုတ်ရ။

ဝေါဟာတၟုပ်

• ဗ္ဂဲကွာန် (bgoakwān)
• ဗ္ဂဲဂြိုပ် (bgoagriup)

 

ဝေါဟာဒစး

• ကၠ (kla)
• ကၠဵု (kleu)
• ဇြုံ (jruṃ)

 

လဟီု

1. တိုပ်အိက်ညံၚ်ဗ္ဂဲ၊ ( ညံၚ်ရဴညးလဵုမွဲ ထောံအိက်တုဲ နကဵုတိကဵုဒှ် နကဵုဗ္တဳကဵုဒှ် တိုပ်ထောံအိက်ဗွဝ်ဇကုတုဲ ညးဟီုစတုပ်ညံၚ်ရဴဗ္ဂဲအိက်ထောံတုဲ အိက်ဍေံဂှ် ဍေံတိုပ်ထောံညံၚ်သ္ဂောံကၠေံအာမာန်ရ)။